Dodatki paszowe to jeden z najbardziej regulowanych aspektów produkcji karm i pasz dla zwierząt. Przepisy w tym zakresie zmieniają się wyjątkowo często – tylko w 2025 roku zostały zaktualizowane już 31 razy! Każdy nowy składnik i każda forma chemiczna czy dawka wymagają zatwierdzenia przez Komisję Europejską, a brak śledzenia tych zmian może skutkować poważnymi konsekwencjami dla producentów i sprzedawców. Jakie są aktualne wymogi prawne dotyczące dodatków paszowych? Na co muszą zwrócić uwagę przedsiębiorcy zajmujący się sprzedażą karm dla zwierząt?
Z artykułu dowiesz się:
• jakie zmiany wprowadza rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 w sprawie dodatków paszowych,
• dlaczego zatwierdzenia dodatków paszowych podlegają częstym zmianom,
• jakie obowiązki mają sprzedawcy detaliczni w zakresie legalności sprzedawanych karm.
Rozporządzenie o dodatkach paszowych
Dopuszczalność i stosowanie dodatków paszowych reguluje Rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt. Przede wszystkim wspomniane rozporządzenie określa, czym są te dodatki, tj. substancje, drobnoustroje lub preparaty, inne niż materiał paszowy i premiksy, które są celowo dodawane do paszy lub wody w celu pełnienia, w szczególności, jednej lub więcej funkcji (typu konserwanty, barwniki czy witaminy).
Zgodnie z rozporządzeniem dodatek paszowy może być wprowadzony do obrotu, przetwarzany lub stosowany tylko, jeżeli:
- jest on objęty zezwoleniem wydanym przez Komisję Europejską;
- spełnione są warunki stosowania określone w tym rozporządzeniu, chyba że w zezwoleniu postanowiono inaczej, oraz w zezwoleniu dla substancji; oraz
- spełnione są warunki jego etykietowania.
Określone są następujące kategorie, w zależności od ich funkcji i właściwości:
- dodatki technologiczne: wszystkie substancje dodawane do paszy do celów technologicznych;
- dodatki sensoryczne: wszystkie substancje, których dodanie do paszy polepsza lub zmienia właściwości organoleptyczne paszy lub wizualne cechy żywności pochodzenia zwierzęcego;
- dodatki dietetyczne;
- dodatki zootechniczne: wszystkie dodatki stosowane, aby wpłynąć korzystnie na cechy użytkowe ze względu na dobry stan zdrowia zwierząt lub korzystnie wpłynąć na środowisko;
- kokcydiostatyki i histomonostatyki.
WAŻNE
Regulacje dotyczące dodatków paszowych są najczęściej zmieniającymi się wymogami dla pasz i karm dla zwierząt. Tylko w samym 2025 roku zostały zmienione już 31 razy!
Zatwierdzenia dodatków
Każdy dodatek jest zatwierdzany w drodze rozporządzenia wykonawczego do rozporządzenia nr 1831/2003. Takich rozporządzeń przez ostatnie dwie dekady wydano ok. 900. Tylko od początku 2025 roku opublikowano 31 aktów prawnych w tym zakresie!
Każde takie rozporządzenie określa m.in. dopuszczalne nazwy i formy chemiczne dodatku. Wskazuje ono także, dla jakiego gatunku zwierząt jest przeznaczony dany dodatek. Taka regulacja może również określać maksymalne dawki dodatku czy dodatkowe wymogi w zakresie znakowania.
Warto pamiętać, że większość zatwierdzeń przyznawanych jest na określony czas. Gdy zezwolenie nie jest przedłużane (odnawiane), to danego dodatku nie można już legalnie stosować w karmach. Oczywiście przepisy mogą określać terminy przejściowe na dostosowanie się przedsiębiorców do nowych wymogów.
Ponadto zdarza się, że zatwierdzenie jest zmieniane. Na przykład wcześniej dany dodatek był dopuszczalny tylko dla psów i kotów, a po zmianie jest tylko dla psów. Nie wszyscy producenci śledzą uważnie tego typu zmiany, a konsekwencje wykrycia nieprawidłowości mogą ponieść również sprzedawcy detaliczni.
Gdzie szukać aktualnych informacji?
Wszystkie akty prawa unijnego publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej oraz w oficjalnej bazie EUR-lex: https://eur-lex.europa.eu/homepage.html. Kolejne nowelizacje rozporządzenia o dodatkach paszowych można śledzić na podstronie samego rozporządzenia: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/. Przydatnym narzędziem jest również unijny rejestr dodatków paszowych: Feed additives – European Commission.
Regulacje dotyczące karm dla zwierząt to jednak nie tylko rozporządzenie nr 1831/2003. Nawet nie tylko same akty prawa unijnego i polskiego. Ważne są również projekty nowych regulacji czy orzeczenia sądów. Comiesięczne podsumowanie zmian w tym zakresie znajdą Państwo również w biuletynie zmian prawa tworzonym przez Centrum Prawa Żywnościowego i Produktowego.
Konsekwencje dla sprzedawców za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących dodatków paszowych
Sprzedawcy detaliczni karm i pasz dla zwierząt mogą ponosić odpowiedzialność za legalność składu sprzedawanych produktów, nawet jeśli nie mają wpływu na ich recepturę. Brak znajomości zmieniających się regulacji dotyczących dodatków paszowych może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi.
Sprzedawca może ponieść konsekwencje, jeśli:
- w jego ofercie znajdą się produkty zawierające niedozwolone lub niezarejestrowane dodatki,
- etykieta produktu nie spełnia wymogów prawnych (np. brak informacji o dodatkach),
- nie posiada dokumentacji potwierdzającej zgodność dodatków paszowych z regulacjami.
Kontrole i sankcje administracyjne
W Polsce nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących składu pasz i karm sprawują:
- Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) – kontroluje zgodność składu i etykietowania,
- Państwowa Inspekcja Weterynaryjna – bada bezpieczeństwo pasz i ich wpływ na zdrowie zwierząt,
- Inspekcja Handlowa – weryfikuje prawidłowość oznakowania i zgodność produktów z deklaracjami producentów.
Jeśli kontrola wykaże nieprawidłowości, inspektorzy mogą nakazać:
- natychmiastowe wycofanie produktu z obrotu,
- zmianę etykiet, jeśli wprowadzają klientów w błąd,
- zniszczenie produktów, które zawierają nielegalne dodatki,
- nałożenie kar finansowych, których wysokość zależy od skali naruszenia.
Odpowiedzialność finansowa i cywilna
Jeśli sprzedawca zostanie zobowiązany do wycofania produktu z obrotu lub poniesie inne straty wynikające z błędów producenta, może dochodzić odszkodowania.
- Możliwość dochodzenia roszczeń od dostawcy – sprzedawca może żądać zwrotu kosztów związanych z wycofaniem produktu, zmianą oznakowania czy karami administracyjnymi.
- Konieczność usunięcia wadliwego towaru – jeśli sprzedawca nie zastosuje się do nakazu organów kontrolnych, grożą mu dodatkowe sankcje.
Zapamiętaj!
- Sprzedawca może odpowiadać za legalność składu sprzedawanych karm – nawet jeśli nie ma żadnego wpływu na recepturę produktu ani wiedzy o tym, jakie w rzeczywistości substancje oraz składniki zostały użyte.
- W praktyce w przypadku otrzymania od IJHARS nakazu wycofania z obrotu czy zmiany etykiety produktu z niedozwolonym dodatkiem paszowym sprzedawca może dochodzić odszkodowania od dostawcy/producenta.
