Karmy przeznaczone do szczególnych potrzeb żywieniowych (zgodnie z dawniejszą terminologią: karmy dietetyczne) są szczególnym rodzajem karm. Podlegają one pod bardziej restrykcyjne wymogi w zakresie znakowania. Warto przy tym pamiętać, że błędne znakowanie może powodować odpowiedzialność również po stronie sprzedawcy karmy.
Z artykułu dowiesz się:
- jakie są wymogi prawne dotyczące karm dietetycznych i ich znakowania,
- jakie regulacje unijne i polskie obowiązują w zakresie wprowadzania karm specjalistycznych na rynek,
- jaką odpowiedzialność ponoszą sprzedawcy za nieprawidłowe oznakowanie takich produktów.
Karmy dietetyczne
Zgodnie z terminologią polskiej Ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach mieszanki paszowe dietetyczne są „paszą przeznaczoną do szczególnych potrzeb żywieniowych w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. o rozporządzenia nr 767/2009”. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie wprowadzania na rynek i stosowania pasz wskazuje, że „pasze przeznaczone do szczególnych potrzeb żywieniowych oznaczają pasze, które są w stanie zaspokoić szczególne potrzeby żywieniowe dzięki ich specjalnemu składowi lub metodzie wytwarzania, które wyraźnie odróżniają je od zwykłych pasz. Pasze przeznaczone do szczególnych potrzeb żywieniowych nie obejmują pasz leczniczych w rozumieniu dyrektywy 90/167/EWG”. Przy czym szczególne potrzeby żywieniowe oznaczają „specyficzne potrzeby żywieniowe zwierząt, u których procesy wchłaniania, przyswajania lub metabolizmu są lub mogą być tymczasowo lub nieodwracalnie zakłócone, w związku z czym zwierzęta te mogą odnieść korzyść z przyjęcia pasz odpowiednich dla ich stanu” (art. 3 ust. 2 lit. n). Mówimy zatem o paszach, które mają szczególny skład (i znakowanie), natomiast nie mają działania leczniczego.
Polska ustawa posługuje się tu terminem „pasz dietetycznych” i odsyła co do szczegółowych wymogów dla takich karm do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 kwietnia 2007 r. w sprawie mieszanek paszowych dietetycznych. Są w nim określone m.in. właściwości takich produktów, gatunek zwierząt, dla których są przeznaczone, oraz dodatkowe wymogi dotyczące znakowania. Rozporządzenie to wykonuje m.in. unijną dyrektywę Komisji 2008/38/WE z dnia 5 marca 2008 r. ustanawiającą wykaz planowanych zastosowań pasz zwierzęcych do szczególnych potrzeb żywieniowych. Nie zostało one jednak wciąż uchylone pomimo przyjęcia nowego unijnego rozporządzenia Komisji (UE) 2020/354 z dnia 4 marca 2020 r. ustanawiającego wykaz planowanych zastosowań pasz przeznaczonych do szczególnych potrzeb żywieniowych, które uchyliło wcześniejszą dyrektywę. Rozporządzenie to nie posługuje się terminem „pasz dietetycznych”.
Zatem obecnie karmy dietetyczne były (i formalnie wciąż są) uregulowane w polskim rozporządzeniu oraz w rozporządzeniu unijnym. Przyjrzyjmy się jednak tym nowym regulacjom unijnym.
Nowe rozporządzenie z 2020 r.
Rozporządzenie nr 2020/354, stosowane od dnia 25 grudnia 2020 r., zawiera załącznik:
- CZĘŚĆ A – wprowadza szereg przepisów ogólnych dotyczących pasz do szczególnych potrzeb żywieniowych (które pozwalają lepiej rozumieć te wymogi),
- CZĘŚĆ B – zawiera wykaz planowanych zastosowań takich karm.
Dla przykładu wykaz ten obejmuje następujące informacje:
- szczególna potrzeba żywieniowa: „Ograniczanie powstawania kamieni szczawianowych”,
- podstawowe właściwości odżywcze: „Niski poziom wapnia, niski poziom witaminy D oraz właściwości alkalizujące mocz”,
- gatunek lub kategoria zwierzęcia: „Psy i koty”,
- deklaracje na etykiecie: „Fosfor, wapń, sód, magnez, potas, chlorki, siarka, witamina D (ogółem), hydroksyprolina, substancje alkalizujące mocz”,
- zalecany okres stosowania: „Do 6 miesięcy”,
- pozostałe przepisy: „Informacja na etykiecie: Przed użyciem zaleca się konsultację z lekarzem weterynarii”.
Trzeba przy tym pamiętać, że „Pasze przeznaczone do szczególnych potrzeb żywieniowych mogą być wprowadzane na rynek jako takie jedynie w przypadku, gdy ich planowane zastosowanie znajduje się w wykazie planowanych zastosowań […] i gdy są zgodne z podstawowymi właściwościami odżywczymi w odniesieniu do odpowiednich szczególnych potrzeb żywieniowych określonych w tym wykazie […]” (art. 9 rozporządzenia nr 767/20090).
Zgodnie z art. 18 do dodatkowych wymogów znakowania takich karm należą:
a) wyrażenie określające paszę jako „dietetyczną”, wyłącznie w przypadku pasz przeznaczonych do szczególnych potrzeb żywieniowych, obok oznaczenia paszy;
b) dane szczegółowe zalecane w odniesieniu do odpowiedniego planowanego zastosowania w kolumnach 1–6 wykazu planowanych zastosowań pasz do szczególnych potrzeb żywieniowych;
c) wskazanie, że przed zastosowaniem paszy lub przed przedłużeniem okresu stosowania należy zasięgnąć opinii specjalisty ds. żywienia lub lekarza weterynarii.
Ważne!
Warto pamiętać, że także sprzedawca detaliczny może ponosić odpowiedzialność za nieprawidłowe oznakowanie karm.
Możliwe kary
Pomimo tego, że to podmiot, który wprowadza karmę do obrotu (np. producent czy importer), odpowiada (faktycznie) za prawidłowe przygotowane jej etykiety, to jednak zgodnie z prawem paszowym każdy, który ją sprzedaje, odpowiada (prawnie) za poprawność tego znakowania. Sprzedawca odpowiada za prawidłowość znakowania przed organem kontrolnym (Inspekcja Weterynaryjna, Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych), nawet jeśli nie miał wpływu na znakowanie i nie wie, czy dana karma jest przeznaczona dla zaspokajania szczególnych potrzeb żywieniowych zwierząt.
Odpowiedzialności za znakowanie karm poświęciliśmy w kwietniowym wydaniu Petinsidera osobny tekst pt. „Odpowiedzialność prawna sprzedawcy za etykietowanie karmy”. Dlatego tu zaznaczamy tylko, że inspekcje za wykryte nieprawidłowości (np. brak wszystkich wymaganych oznaczeń dla karm przeznaczonych do szczególnych potrzeb żywieniowych, zafałszowanie co do takiej ich kwalifikacji) poza karami finansowymi – również tymi uzależnionymi od przychodu przedsiębiorcy – mogą zastosować środki nadzoru, np. wstrzymanie sprzedaży produktu, nakaz jego wycofania z obrotu czy przeznakowania na prawidłowe (na przykład w przypadku braku wymaganych czy też błędnych oznaczeń).
Zapamiętaj!
Karmy dietetyczne to karmy przeznaczone do zaspokajania szczególnych potrzeb żywieniowych zwierząt.
Pomimo wciąż formalnego obowiązywania polskiego Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 kwietnia 2007 r. w sprawie mieszanek paszowych dietetycznych aktualne wymogi dla tych karm są określone w rozporządzeniu Komisji (UE) 2020/354 z dnia 4 marca 2020 r. ustanawiającym wykaz planowanych zastosowań pasz przeznaczonych do szczególnych potrzeb żywieniowych. Dodatkowe wymogi dotyczące etykietowania są również określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie wprowadzania na rynek i stosowania pasz.
Należy pamiętać, że również sprzedawca detaliczny może odpowiadać za prawidłowość znakowania takich karm.
autor: mec. Patryk Kalinowski
